Als het loof verkleurt, laven de Zuid-Tirolers zich aan het goede leven dat hier elk najaar bijna uit zijn voegen barst. Törggelen heet dat. Een fenomeen, doorspekt met lekker eten, dat je minstens één keer in je leven moet hebben meegemaakt. Lees verder en ontdek tips voor törggelen in Tirol.
Dit zijn 25 tips voor törggelen in Zuid-Tirol
5x tips voor hoe je los kunt gaan in Zuid-Tirol
Druivenpers
Törggelen heeft alles met wijn te maken. Het woord is afgeleid van het oud Zuid-Tiroolse woord torggl, dat druivenpers betekent. Vroeger kwamen de boeren bij elkaar over de vloer om de kwaliteit van de nuien (jonge wijn) te keuren. Die traditie is nog lang niet verdampt. Misschien wel meer dan ooit leeft het törggelen voort, zonder gelukkig de massale vormen aan te nemen van het Oktoberfest in München.
Saluti!
Zuid-Tirol ligt in het noorden van Italië, maar je hoort er opvallend veel Duits. Even uitleggen. Tot het begin van de twintigste eeuw hoorde de provincie bij Oostenrijk. Na de Eerste Wereldoorlog wordt het toegewezen aan Italië. Zo zeggen de Italianen geen Süd-Tirol maar Alto Adige: het gebied boven de rivier Adige. Zum Prosit? Hier zeggen ze: Saluti!
Ook leuk: tips voor een actieve familievakantie in de natuur.
Spekkoningin
Op het Villnösser Speckfest verdringen de mooiste meisjes zich om te worden verkozen tot Speckkönigin. Ze lopen rond in dirne-kleding met de strik van hun schort links gedragen, wat betekent dat ze nog zum haben zijn. Ben je getrouwd, dan moet de strik rechts worden gedragen. Zou daar het woord gestrikt vandaan komen?
Pompoenen
In het dorpje Teis vindt op 17 oktober het jaarlijkse boerenfeest plaats, waarbij je kennismaakt met oude ambachten, zoals manden vlechten en schapen scheren. Het leukste zijn de pompoenen. Tegenover de kerk ligt ‘s morgens een grote berg pompoenen. De pompoenen zijn gratis, dus plunderen maar! Iedereen wil de grootste. Een enkeling lijkt zelfs onder zijn buit te bezwijken.
Of wat dacht je van de Oostenrijkse regio Hoogstiermarken? Of ga duurzaam op reis naar Zuid-Tirol!
Dijenkletsen 2.0
Tijdens elk dorpsfeest wordt er gedanst. Dijenkletsen. Maar dan net even anders. Aan de Schuhpattler, zoals de dans heet, maken Alpenjongens in Lederhosen acrobatische sprongen. Ook dát is törggelen. De accordeonist zet in, het publiek klapt, terwijl de acrobaten van de Alpen voor spektakel zorgen.
Hier kun je uniek overnachten in Zuid-Tirol.
5x tips voor hiken in Zuid-Tirol
De Kastanjeweg
Zuid-Tirol telt 17.000 kilometer gemarkeerde wandelpaden. Een van de populairste wandeling tijdens het törggelseizoen vormt de Keschtnweg (62 kilometer), ofwel Kastanjeweg. Deze loopt van Brixen naar Bolzano door het Zuid-Tiroolse Eisacktahl.
In de herfst is het loof van de soms drie- tot vijfhonderd jaar oude bomen veranderd in bladgoud, terwijl de bolsters het pad plaveien. Onderweg passeer je diverse boerderijen waar je kunt törggelen. De meeste mensen lopen slechts etappes van de wandeling. Wil je hem helemaal lopen, dan ben je ongeveer drie dagen kwijt.
Wijnroute
De Zuid-Tiroolse Wijnroute is verdeeld in drie regio’s: midden, noord en zuid. De wijnroute ‘midden’ is 23,5 kilometer lang, overbrugt 633 meter hoogteverschil en start in Caldaro. Je kunt de wijnroute natuurlijk ook fietsen.
Waterval
Rondwandeling voor de getrainde wandelaar! Barbiano-Waserfall-Briol-Bad Dreikirchen: negen kilometer. Eerste deel van de wandeling is prima te doen, maar het wordt lastiger na de bovenste waterval vanwege zeer steile en hoge trappen. Wel zeer de moeite waard. Goede wandelschoenen vereist.
Wandelen dichter bij huis doe je bij deze beste wandelroutes in de Benelux.
Panorama
Vanaf herberg Torgglerhof loopt de Waalweg naar de Labböden en naar de Waalerhaushut met de karakteristieke Waalschelleklok. De Waalweg leidt langs rotsachtige hellingen naar een brug over de Schnuggenbach en verder door het bos naar de Leiterweg. Hier heb je een prachtig panorama op Maia Alta en Merano. Na door wijngaarden en boomgaarden te zijn gelopen, eindigt de Waalweg bij Kasteel Planta in Maia Alta.
Wijnboeren
Een rondwandeling van vier km die je al wandelend laat kennismaken met de wijncultuur van deze streek. Hij begint in het centrum van Marlengo en voert je langs rustige straatjes naar verschillende wijnboeren in Mitterterz. Met een lus keer je al dan niet verdroesemd terug naar waar je bent begonnen. Langs de route staan overal panelen met informatie over de geschiedenis en cultuur van de wijnstreek.
Of maak een wijnreis in de Algarve, Portugal.
5x tips voor het magistrale Geislergebergte in Zuid-Tirol
Bergen als kathedralen
De Sagrada Família van Gaudí. Daar doet het Geislergebergte aan denken. Bergen als kathedralen. Het Geislergebergte (de Italianen zeggen trouwens Odle) met als hoogste bergtop (3025 meter) de Sass Rigais, ligt tussen het boveneinde van de dalen van Villnösstal en Val Gardena. Er zijn verschillende wandelpaden en berghutten, de hoogste ligt op 2297 meter (Schlüterhütte).
Reinhold Messner
Voor de beroemde alpinist Reinhold Messner zijn de Geisler-pieken de bergen van zijn jeugd. De man die als eerste de Mount Everest (1978) heeft bedwongen zonder zuurstof, is geboren in het Zuid-Tiroolse Brixen. Messner betekent veel voor de streek. Zo heeft de charismatische alpinist de provincie vijf musea geschonken. Zijn liefde voor het klimmen begon al vroeg. Als kind van vijf bereikte hij zijn eerste top, meegenomen aan de hand van zijn vader.
Koeienbellen
Een van de mooiste bergwandelingen vormt de Adolf Munkel-Weg, een wandeling van ongeveer vijf uur. Het begint bij het meest gefotografeerde kerkje van Zuid-Tirol: de St. Johann Kirche in het dal van Villnöss. En dan is het ook nog eens herfst, misschien wel de mooiste tijd van het jaar in deze regio.
Wat je ziet is een pointillistisch schilderij van roestbruine en donkergroene sparren met in het midden de St. Johann Kirche. Wat je hoort is het bijna hemelse geluid van Tibetaanse klankschalen: het geluid van koeienbellen.
Ander vakantie idee: met de trein naar en wandelen bij de Rigi berg in Zwitserland.
Blauwe gentiaan
Zuid-Tirol heeft in totaal zeven natuurparken die verspreid liggen over heel Zuid-Tirol. Het natuurpark Puez-Geisler dankt zijn naam aan de toppen van de Puez- en de Geislergroep. De steensoort laat zich raden: dolomiet. Het park heeft een oppervlakte van ruim tienduizend hectare en biedt bescherming voor veel dieren, zoals adelaars, gemzen, reeën en bergmarmotten. Je vindt hier ook zeldzame planten, zoals de rapunzel of de blauwe gentiaan.
Dolomiet
Het bezoekerscentrum Puez-Odle is een kubusvormig gebouw met twee verdiepingen. Je leert er alles over de geologie van de Dolomieten, maar ook over diverse vondsten die hier gedaan zijn, de dieren die er leven en geneeskrachtige kruiden van het Geislergebergte. Ook kun je een film bekijken waarin Reinhold Messner vertelt over zijn ervaringen in de bergen.
5x tips voor kastelen, tuinen en steden in Zuid-Tirol
Shoppen
Trento ligt officieel niet in Zuid-Tirol, maar wel in Noord-Italië (57 kilometer van Bozen om precies te zijn). Waarom Trento? Trento leeft, Trento is leuk. En above all… het is een paradijs voor fashionista’s. De stad staat ook bekend als een van de groenste steden van Italië.
Trento telt een aantal mooie parken, waarvan de kloostertuin de meest idyllische is. De Giardino San Marco ruikt in het voorjaar naar jasmijn, en ligt pal naast de muziekschool. Zodra je de tuin doorkruist, hoor je misschien Mozart wel.
Slaap in Noord-Italië op wijngaarden in Trentino.
Renaissancetuin
Bijzonder is de hangende Renaissancetuin in het bisschoppelijk paleis met zijn vele gangen, loggia’s en zalen. Je bent er zo een paar uur zoet. ‘Prijsvraag’: zoek het schilderij met de vlieg. Kleine hint: in de bisschopszaal hangen portretten van alle vorstendommen van 1027 tot 1803. Op een van de schilderijen vind je op de robe van de bisschop een vlieg die zo levensecht is geschilderd dat je de geleedpotige bijna van het doek zou willen meppen.
Bisschopszetel
Brixen is de oudste stad van Tirol, gesticht in 901 en ook al sinds de tiende eeuw een bisschopszetel. Van 1 tot 3 oktober vindt in Brixen de jaarlijkse broodmarkt plaats. Schüttelbrot, Pusterer Breatl, Vinschger Paarl: Zuid-Tirol heeft een lange en gevarieerde broodtraditie. Iedere vallei heeft zijn eigen brood, elke bakker zijn eigen recept.
Fruitmarkt
Bolzano is de hoofdstad van Zuid-Tirol. Drink zeker een kop koffie in café Bistro Thaler Arôma in de Via dei Portici 69. Het prachtige uitzicht vanaf de vijfde etage krijg je er gratis bij! Daarna kun je in boekhandel Mardi Gras in de Via Andreas Hofer 3 heerlijk snuffelen naar een bijzondere aanvulling voor uw boekenkast.
De historische stadskern is een netwerk van pleinen en straatjes en kan het beste te voet worden ontdekt. De middeleeuwse gaanderij, vroeger het kloppend hart van de handel, is vandaag de dag een winkelparadijs. Zeker doen: naar de Obstmarkt met de kleurrijke marktkraampjes voor bloemen, groente en fruit.
Bezoek ook deze bijzondere dorpen in Trentino.
Heilige berg
Andere bezienswaardigheden in Zuid-Tirol die je niet mag missen zijn het Renaissancekasteel in Feldthurns en het klooster van Säben op de Heilige Berg van Zuid-Tirol in de buurt van Klausen.
5x tips voor lekker eten in Zuid-Tirol
Boerencafés
De herfst is het belangrijkste seizoen voor de buschenschänken, de boerencafés waar eigen wijn wordt geschonken. Van oktober tot december kun je bij negentig boerencafés ’s middags en ’s avonds aanschuiven voor het proeven van de nieuwe wijn en het nuttigen van een boerenmaaltijd, bestaande uit knoedels, krapfen (gevulde deegenvelopjes), zuurkool, spek en worst. De törggelstubes zijn klein, de ramen standaard beslagen. Maar de herfst was nog nooit zo lekker. Kijk voor törggel-adressen op: www.suedtirol.info en klik op törggelen.
22 soorten wijn
Zuid-Tirol is een van de kleinste wijnbouwgebieden van Italië, maar misschien wel de beste. Zo is Celestin Lucin in 2008 uitgeroepen tot beste wijnbouwer van Italië. Zijn druiven – Kerner, Sylvaner en Gewürztraminer – groeien op de meest noordelijke wijngaard van het land, die van het klooster Neustift in de buurt van Brixen.
Het grootste klooster van Tirol bottelt jaarlijks 600.000 flessen wijn. In totaal produceert Zuid-Tirol ruim 22 soorten wijnen, waarvan Vernatsch, Kerner, Sylvaner, Lagrein en Gewürtztaminer de bekendste zijn. Persoonlijke toppers: Kerner (wit) voor bij de lunch en Lagrein (rood) voor bij het avondeten.
Ook leuk om te doen: volg deze interrail route door Oost-Europa. Of maak een roadtrip door Europa.
Schlutzkrapfen
De naam kan niet Duitser: schlutzkrapfen. Toch is dit gerecht meer Italiaans dan je denkt: deegenvelopjes gevuld met spinazie. Zelf maken? Het recept voor Schlutzkrapfen vind je op www.suedtirol.info.
Bij mensen thuis
Wie zich in de traditie van het törggelen wil onderdompelen, eet bij mensen thuis. Zo was ik een paar jaar geleden te gast bij de familie Tauber, waar nog traditioneel op een houtkachel wordt gekookt. Spitsuur! Mevrouw Tauber frituurt met een vakkundig op haar hoofd gebonden vlecht schlutzkrapfen. Lekker bij gerstesuppe en schlachtplatte met hauswürsten en Süd-Tiroler speck. Gelukkig ging ik de volgende dag een lange wandeling maken.
Ben je bekend met deze populaire Oostenrijkse wintersportgerechten?
Schüttelbrot
Schüttelbrot is het bekende Zuid-Tiroolse brood: plat, rond en gemaakt van zacht roggedeeg. Specerijen, zoals karwijzaad, venkel, bilzekruid, anijs of koriander geven het brood een onmiskenbare smaak. Welke kruiden worden toegevoegd, verschilt per plaats en bakkerij. Het is lekker knapperig en past goed bij een vieruurtje met Zuid-Tirools spek, worst, kaas en wijn.
Handige websites voor je reis
Dit vind je misschien ook leuk:
Krijg je door deze tips zin om te gaan törggelen in Zuid-Tirol?
Tekst: Nicolline van der Spek Beeld: SUEDTIROL.INFO, PATRICK SCHWIENBACHER, ALEX MOLING, TRICKYTINE , CLICKALPS, FURCHTTA MANUEL FERRIGATO, ALEX FILZ, OTHMAR SEEHAUSER, ROTWILD EN HELMUT MOLING, fotocredits header: IDM Südtirol, Alex Filz
TripTalk is een puur Nederlands reismagazine en schrijft voornamelijk over bereikbare bestemmingen. Wij willen je meenemen naar bereikbare en betaalbare bestemmingen! Onze vaste reporters geven inspirerende en persoonlijke tips. Neem een abonnement!
