Nederland is een van de landen met de meeste lichtvervuiling ter wereld. Wat is de donkere kant van al dat licht? TripTalk neemt je mee naar Dark Sky Terschelling, in natuurgebied De Boschplaat. In dit park wordt het na zonsondergang zo donker, dat je juist van alles ziet.
Reis mee naar Terschelling
Terschelling mag dan nog geen 5.000 inwoners tellen, het aantal mensen op het Friese waddeneiland wordt het jaarrond verhonderdvoudigd door het toerisme. Jaarlijks varen er 400.000 mensen met de boot van Harlingen naar Schylgerlân, Fries voor Terschelling. Tel hier de jachthavenbezoekers en die bij de gemeentehaven bij op en het aantal badgasten zit – afhankelijk van de weersomstandigheden – ongeveer op 500.000.
Niet voor niets is toerisme de grootste inkomstenbron van de eilanders. “Vroeger molken we de koeien, tegenwoordig de toeristen”, grapt koetsier Rients Terpstra (62) in een zwaar dialect tijdens een huifkartocht. Zijn familiebedrijf doet al meer dan honderd jaar huifkartochten en buitenritten door de ongerepte natuur van het eiland, waar Staatsbosbeheer grotendeels eigenaar van is.
Om toeristen bewust te maken van onze impact op deze natuur en haar te leren lezen, organiseert Maarten Sjoers (37) eco-safari’s door de bossen, polder, duinen en het strand. Samen met hond Sinne rijdt hij in de vroege ochtend of tegen de schemer met een stil elektrisch terreinvoertuig over onverharde paden, waar andere voertuigen niet mogen komen. Hiervoor heeft hij toestemming van Staatsbosbeheer.
De geboren Tukker is voor de liefde naar Terschelling verhuisd en vond daar een tweede liefde: de natuur. “Als je de natuur beleeft en ervaart wat haar heilzame werking is, wil je voor haar zorgen en onderhouden”, vertelt Maarten. Naast eco-safari’s doet hij ook jutterstochten om aangespoelde ‘schatten’ te verzamelen.
Deze schatten, die grotendeels uit plastic zwerfafval bestaan, verwerkt Vincent Kooijman (34) van de Jut Fabriek weer tot nieuwe producten als armbandjes, lampen en andere accessoires.
Dit artikel verscheen eerder in TripTalk magazine
TripTalk magazine neemt je mee naar bereikbare en betaalbare bestemmingen! Onze vaste reporters geven inspirerende en persoonlijke tips.
Neem nu een abonnement op ons reismagazine en profiteer van de AANBIEDING!
Wandelende duinen
Tijdens de 2,5 uur durende eco-safari deelt Maarten al zijn kennis over de geschiedenis en cultuur van Terschelling, maar ook over de dieren die er leven. We spotten een torenvalk, bruine kiekendief, buizerd, roodborsttapuit, wulp, sperwer en spreeuwen. Hij wijst naar dennenbomen en vertelt dat deze in 1910 door Staatsbosbeheer zijn gepland om de ‘wandelende’ duinen (zandverstuiving) tot stilstand te brengen. Daarnaast werden er duinen ontwaterd en valleien ontgonnen en de bodem volgestopt met turf. Mede hierdoor staan er inmiddels ook loof- en naaldbomen en is de bodem op veel plekken voedzaam.
Deze voedzame bodem zorgt voor veel lokale lekkernijen. Het meest populaire Terschellinger product zijn de cranberries. Het verhaal doet de ronde dat er ruim honderd jaar geleden een tonnetje cranberries aanspoelde en de besjes zich verspreidden over de Terschellinger duinvalleien. Je mag ze tijdens het oogstseizoen zelf niet overal plukken, maar kunt ze wel op verschillende plekken proeven. De eilanders verwerken de besjes in onder andere taart, jam, thee en likeurtjes.
Het karretje zoeft geruisloos verder door het mulle zand. De oostenwind zorgt voor een strakblauwe lucht en snijdende kou. Ik wikkel een vierde plaid om mijn veel te dunne jas en mompel de vraag tijdens welk jaargetijde de eco-safari het meest geschikt is. “Elk seizoen kent haar eigen verhalen en avonturen”, stelt Maarten. “De natuur is altijd in beweging. De kunst is om zelf wat vaker stil te staan, juist wanneer je denkt dat er niks te spotten valt.” Dat onthaasten, gaat Terschellingers goed af, vervolgt de natuurliefhebber. “Veel mensen die aan wal wonen, willen zo snel mogelijk van a naar b. Terwijl het leven zich hiertussen afspeelt.”
Tip: Neem voor de zekerheid warme kleding mee. De temperatuur ligt op Terschelling in de lente en zomer ongeveer twee graden lager dan aan wal. Ook waait het harder op het eiland dan in de rest van het land.
Melkweg en Noorderlicht
Life is what happens while you’re busy making other plans, zong John Lennon meer dan veertig jaar geleden al. Met deze uitspraak in het achterhoofd klim ik ’s avonds voor het ware eilandgevoel op een elektrische fiets voor een excursie sterrenkijken in natuurgebied De Boschplaat, aan de oostkant van Terschelling. Vanuit het pittoreske dorpje Midsland fiets ik zeventien kilometer met tegenwind over het buitendijks fietspad langs de Waddenzee. Wanneer ik twee keer zo lang over de route blijk te doen door de wind die met kracht zes over het eiland raast, weet ik het zeker: sóms moet je het leven plannen. Ik kom veel te laat en mis de excursie.
Op de parkeerplaats van De Boschplaat tref ik geen boswachter, wel een sterrenpracht. Op een boerderij na is er niets in dit meest afgelegen gebied van Terschelling. Het park mag je tijdens het broedseizoen niet overal betreden zonder boswachter. Staatsbosbeheer en de VVV zijn telefonisch niet meer bereikbaar. De sterren lijken mij niet gunstig gezind.
Lees meer tips voor een vakantie aan zee in Nederland.
Ben je verdwaald
Ik kijk omhoog en denk de Grote Beer te spotten. De echte ster is de Terschellinger, die mij na dertig minuten koukleumen op de parkeerplaats met zijn auto oppikt. Als Randstedelijke verstekeling zwaai ik druk met mijn armen wanneer zijn Land Rover mij bijna voorbijrijdt in het pikkedonker. Zijn raampje gaat voorzichtig open: “Ben je verdwaald?”, klinkt het verbaasd, opnieuw in zwaar dialect. Na enige aarzeling wenkt hij mij de auto in.
Onderweg naar Hotel Paal 8 kletsen we over het leven als eilander en de rust en ruimte die hij op Terschelling ervaart. Op de vraag of de hordes toeristen zijn rust verstoren, haalt hij zijn schouders op. De eilander ontwijkt de toeristische trekpleisters en moet ook niks hebben van de ‘vreemde dingen’ die van wal overwaaien. Ik grinnik dat ik maar al te blij ben dat hij voor een vreemde vrouw in zijn auto wél een uitzondering maakt.
Dit zijn leuke steden voor een weekendje weg in Nederland.
Vogelmoordenaar
Boswachter Remi Hougee van Staatsbosbeheer vertelt mij later over het belang van Dark Sky parken. Zo is het bioritme van mens en dier afhankelijk van donkere nachten. Mensen en veel dieren doen dan bijvoorbeeld energie op. Andere soorten gaan voedsel zoeken of paren. Maar dit bioritme raakt door lichtvervuiling verstoord. En planten en dieren raken erdoor gedesoriënteerd.
De Brandaris vuurtoren op Terschelling, tevens oudste vuurtoren van Nederland, stond om deze reden in 1907 bekend als ‘vogelmoordenaar’. Honderden vogels vlogen zich te pletter tegen de toren vanwege het licht, tot er verschillende maatregelen werden getroffen. “Vleermuizen en nachtvlinders gaan bovendien door veel kunstlicht minder op zoek naar eten”, vertelt Remi. “En wist je dat een uil speciale veren heeft om geruisloos op muisjes te jagen? Door al het licht, ziet zijn prooi hem aankomen.” Volgens sterrenkundige Herbert Koekoek is er zelfs een kans dat we door alle lichtvervuiling in Nederland in de toekomst bepaalde sterren niet meer zien. Daarmee verdwijnt ook het navigatiemiddel voor veel dieren.
Ontdek deze trektochten door de natuur in Nederland.
Om de hemel op Terschelling zo helder mogelijk te houden, zijn de straatlantaarns in Oosterend en op een deel van het eiland aangepast. Er schijnt geen licht naar boven. Ook zitten er weinig stofdeeltjes in de lucht. De Boschplaat is een van de laatste plekken in Nederland waar het nog echt donker wordt en is daarom in 2015 als eerste in Nederland bekroond met het predicaat Dark Sky Park. Op sommige dagen zie je hier de Melkweg en het Noorderlicht. En juist omdat het er zo donker is, zie je ontzettend veel verschillende dier- en plantsoorten.
De nachtdieren van Terschelling zijn reeën, konijnen, muizen, egels, muggen en uilen, zoals de kerkuil en ransuil. Maar ook kikkers en padden, zoals de rugstreeppad, zes soorten vleermuizen en ruim 600 micro- en nachtvlinders. Boswachter Remi: “Wij koesteren met het Dark Sky park de duisternis op Terschelling. Het is een van de rijkdommen van het Waddengebied. Als we zuinig met de natuur omgaan, zie je hoe mooi de wereld is.”
Je kunt via de VVV Terschelling verschillende Dark Sky-excursies doen. Kies bijvoorbeeld voor een verhalende wandeling bij schemering of een huifkartocht met een sterrenkundige tijdens de Nacht van de Nacht.
Sterren aan de hemel
Er zijn 41 Dark Sky parken op de wereld. Voorwaarde om dit predicaat te krijgen, is dat het er intens donker is. Zelfs in bewoond gebied moet de verlichting worden aangepast. De beste tijd om sterren te spotten, is tijdens de nieuwe maan. Je hebt dan geen last van het maanlicht, ook zijn de zwakkere sterren zichtbaar. Het enige dat je nodig hebt zijn je ogen en eventueel een verrekijker. Met een planisfeer (draaibare sterrenkaart) of digitale app kun je de sterren(beelden) herkennen.
Wist je dat er op Terschelling een NASA-waarnemingsstation is gevestigd? Vier astronomische camera’s houden elke heldere nacht een deel van de hemel in de gaten. Ze registreren heldere meteoren (vallende sterren) die boven Terschelling de dampkring inschieten.
Wil je meer weten over de cultuur en geschiedenis van Terschelling? Breng dan een bezoek aan museum ’t Behouden Huys.
Slapen op hoogte
Bijzonder overnachten doe je in het historische Seinhuisje, dat net na de Tweede Wereldoorlog werd gebouwd als peilstation voor de marine. Het ligt vlak voor de Brandaris en is gelegen boven op een bunker en Kaapsduin, het hoogste punt van het eiland. Je hebt hier dan ook een 360 graden uitzicht over Terschelling en de Noordzee. Bij goed weer kun je zelfs Friesland zien.
Dit zijn de meeste bijzondere hotels in Nederland.
Eiland van smaken
Fijnproevers kunnen hun hart ophalen op Terschelling. Door het zilte en gematigde Waddenklimaat met veel zon is er een overvloed aan lokale producten. En of je nu voor vlees, vis of veganistisch gaat, er is voor ieder wat wils.
TripTalk prikte een vorkje mee bij:
- ’t Lokaal in West-Terschelling, of ‘op West’ zoals eilanders zeggen: eetwinkel met heel veel lokale, biologische producten.
- Strandpaviljoen West aan Zee in West-Terschelling: van huisgemaakt gebak tot huisgerookte zalm, makreel en versgebakken slibtongen.
- Pura Vida in Midsland: van een lekkere kop koffie tot een gezonde smoothie of een overheerlijke cocktail met bites.
- Koffie- & Theehuys De Bessenschuur in West-Terschelling: voor een kop koffie of thee met cranberry gebak. Neem ook de trap naar zolder, waar een vogelcollectie en museum zijn.
- Strandpaviljoen De Branding in Midsland: voor een kop koffie met gebak of goede lunch.
- Restaurant Zeezicht in West-Terschelling: lokale en duurzaam geproduceerde ingrediënten met uitzicht op – hoe kan het ook anders – de zee.
Zoek naar hotels op Terschelling:
Handige websites voor je reis
Dit vind je misschien ook leuk:
Zou jij Terschelling willen bezoeken?
Credits header (c) Eelco Roos
Andere landen, culturen en gewoontes: nieuwe ervaringen verrijken je leven. Elke dag
probeer ik mij ergens over te verwonderen, dichtbij of ver van huis. Maak een avontuur
van je leven en je bent altijd op reis.
Jiska is hoofdredacteur van het TripTalk magazine
